Habitat ve Yetiştirme
B. crataegina (karamuk, diken üzümü), Batı ve Orta Anadolu'da yaygın olarak görülen ve kendiliğinden yetişen çalı görünümlü bir türdür.
Geleneksel Kullanım
Bronşit için bitkinin kökleri kaynatılarak suyu içilmektedir. Şeker hastalığı tedavisinde ise bitkinin meyvesi yenmektedir.
Özellikle bu meyvenin yetiştiği bölgelerde, köklerin kaynatılmasıyla elde edilen sarı renkli acı suyun şeker hastalığında, renal koliklerde , böbrek taşlarında ve sarılıkta sabahları kahvaltıdan önce bir çay bardağı içilmektedir. Karamuk köklerinin yakılmasıyla oluşan külün tuzsuz tereyağına katılmasıyla elde edilen merhemin de yaraları iyileştirdiği bilinmektedir (Savran ve ark. ,2002).
İran geleneksel tıbbında yoğun olarak kullanılan karamuk bitkisinin anti - aritmik ve yatıştırıcı etkileri uzun süredir bilinmektedir.
Modern Araştırmalar
Yapılan bir deneyde, farklı dozlarda karamuk meyveleri ile beslenen farelerin kontrol farelerine oranla kan basınçları ve kalp ritim hızlarının daha düşük olduğu belirlenmiştir. Ayrıca karamuk meyve ekstraktlarının, hem kardiyovasküler sistem hem de sinir sistemi üzerinde faydalı etkileri olduğu, hipertansiyon, taşikardi, epilepsi ve konvülsiyon gibi bazı nörolojik bozuklukların tedavisinde potansiyel bir kullanımı olabileceği araştırmacılar tarafından bildirilmiştir (Fatehi ve ark., 2005).
Özellikle Asya bölgesinde çok sayıda insan ölümüne neden olan Pulmoner fibrozis tedavisinde kullanılmak üzere, karamuk meyvelerinin ektratları fareler üzerinde denenmiştir. Çalışma sonucunda karamuk meyvesinin ekstraktının pulmoner fibroziste , antioksidan ve antienflamatuar özelliklerinden dolayı doza bağlı olarak yararlı etkileri olduğu tespit edilmiştir (Javad-Mousavia ve ark., 2016).
Etkileri
Antioksidan Etki
Karamuk meyve ekstresinin sitotoksik ve genotoksik etkilerinin, hem serviks kanseri hem de insan lenfositlerinde oksidatif strese karşı koruyucu etkiler gösterdiği ve iyi bir antioksidan aktiviteye sahip olduğunu, oksidatif DNA hasarına karşı koruyucu etkiyi ortaya çıkaran lenfositlerdeki H2O2 kaynaklı DNA hasarını tamir ettiğini ve lipit peroksidasyonuna karşıda iyi bir aktiviteye sahip olduğunu ortaya koymuşlardır (Charehsaz vd., 2015).
Karamuk ekstresinde aktif madde olarak yer alan berberinin, civa kaynaklı toksisiteye karşı antioksidan savunmayı arttırdığı ve hepato ve renal koruyucu ajan olarak terapötik potansiyele sahip olduğu bildirilmiştir (Othman ve ark., 2014).
Antimikrobiyal Aktivite
Yapılan bir çalışmada, karamuk meyvelerinin sulu ekstrelerinin, Bacillus cereus , Salmonella typhimurium , Yersinia enterocolitica , Staphylococcus aureus suşlarının gelişimlerini inhibe ettiği gözlenmiştir (Eroğlu, 2019).
Berberis crataegina'dan elde edilen ekstraktların etkileri farelerde ve sıçanlarda in vivo olarak test edilmiş ve bunların inflamasyon modelleri ve arka pençe ödemi, artmış vasküler geçirgenlik, ishal ve artrit modellerinde önemli iyileşmeler sağladığı görülmüştür (Yeşilada ve Küpeli, 2002).
Antihipertansif Etki
Karamuk meyve özütünün hipertansif farelerde etkisi incelenmiş ve çalışma sonunda hipertansiyonun tedavisinde kullanılabileceği bildirilmiştir (Fatehi‐Hassanabad ve ark., 2005).
Antiinflamatuar Etki
Karamuk türlerinin köklerinden ve kabuklarından elde edilen ekstreler; romatizmal hastalıklar gibi birçok enflamatuar hastalığın tedavisi için dünya çapında halk ilacı olarak kullanılmaktadır (Yeşilada ve Küpeli, 2002).
İmmun Modülatör Etki
Karamuk meyvesinin etken maddesi olan berberinin, çeşitli insan böbrek otoimmün hastalıklarının bir analogu olan tubulointerstisyel nefrit modelinde immunosüpresif bir etkiye sahip olduğu bildirilmiş ve bu şekilde immun sistemin modülasyonunda etki sağladığı ifade edilmiştir (Marinova ve ark., 2000).
Referanslar
Fatehi‐Hassanabad, Z., Jafarzadeh, M., Tarhini, A., & Fatehi, M. (2005). The antihypertensive and vasodilator effects of aqueous extract from Berberis vulgaris fruit on hypertensive rats. Phytotherapy Research: An
International Journal Devoted to Pharmacological and Toxicological Evaluation of Natural Product Derivatives, 19(3), 222-225.
Yeşilada, E., & Küpeli, E. (2002). Berberis crataegina DC. root exhibits potent anti-inflammatory, analgesic and febrifuge effects in mice and rats. Journal of ethnopharmacology, 79(2), 237-248.
Marinova EK, Nikolova DB, Popova DN, Gallacher GB, Ivanovska ND. 2000. Suppression of experimental autoimmune tubulointerstitial nephritis in BALBrc mice by berberine. Immunopharmacology 48: 9–16.
Othman, M. S., Safwat, G., Aboulkhair, M., & Moneim, A. E. A. (2014). The potential effect of berberine in mercury-induced hepatorenal toxicity in albino rats. Food and chemical toxicology, 69, 175-181.
Charehsaz, M., Sipahi, H., Celep, E., Üstündağ, A., Cemiloğlu Ülker, Ö., Duydu, Y., Aydın, A., & Yesilada, E. (2015). The fruit extract of Berberis crataegina DC: exerts potent antioxidant activity and protects DNA integrity. Journal of Pharmaceutical Sciences, 23(1), 24 DOI 10.1186/s40199-015-0108-7
Eroğlu, A.Y (2019). Yabani kızamık (Berberis vulgaris l.) ve karamuk (Berberis crataegina dc.) meyvelerinin bazı fizikokimyasal özellikleri ile antioksidan ve antimikrobiyal kapasitesinin tespit edilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bayburt Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü,
Fatehi, M., Saleh, T. M., Fatehi-Hassanabad,Z., Farrokhfal, K., Jafarzadeh, M., DavodiS., A pharmacological study on Berberis vulgaris fruit extract, Journal of Ethnopharmacology 102, 46–52, 2005
Javad-Mousavia, S, A., Hemmatib, A, A., Mehrzadic, S., Hosseinzadehc, A., Houshmandb, G., Nooshabadib, M, R, R., Mehrabanid, M., Goudarzib, M., Protective effect of Berberis vulgaris fruit extract against Paraquat-induced pulmonary fibrosis in rats, Biomedicine & Pharmacotherapy 81: 329–336, 2016.
Savran, A., Bağcı, Y. ve Kargıoğlu, M. (2002). Gemerek (Sivas) ve çevresindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri. Niğde Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 8(1), 314-322.
